CASESTUDY
De dialoog komt op gang

Visueel onderzoek is te onderscheiden in vier vormen van onderzoek: Werken met materiaal van een fotograaf, aangeleverd door de onderzoeker. Fotografie aangeleverd door de deelnemers binnen een case study. Analyse van bestaand materiaal, vaak aangeleverd door een nieuwsbron. Als laatste werken met materiaal aangeleverd door video (Margolis, E., & Pauwels, L. 2011).

De analyse bij zelf gemaakt werk in deze case study is gebaseerd op verbale feedback en dataverzameling van medestudenten. De data analyse gaat in de eerste plaats over keuzes die gemaakt zijn door de maker van het beeld met betrekking tot gebruikte technieken in fotografie en nabewerking. Het gaat daarbij bijvoorbeeld over uitsnedes, composities en het toevoegen van extra contrast. Een heel groot deel van de analyse is gefocust op het verhalende deel in het beeld. Het spanningsveld tussen wat de maker heeft bedoeld met zijn beeld en wat er aan data verzameld wordt door de ontvanger. Is er een discrepantie hiertussen? En zo ja, heeft deze een meerwaarde voor de analyse van het beeld? En voor het verbinden van de studenten? De deelnemers gaan meteen de dialoog aan met elkaar en er ontstaat een verbinding gebaseerd op het beeld wat zij samen analyseren. De multi- interpretabelheid van een beeld maakt het dat juist de verschillende perspectieven open bekritiseerd worden. Het ontwikkelen van visuele geletterdheid gaat dus naast het ‘lezen’ van beelden, ook over zelfontplooiing. Visuele geletterdheid draagt bij aan het opvoeden van studenten, zodat ze kritisch zijn, maar met respect voor andere talenten, opvattingen en interesses (Dewey, 2005). Het vergroten van visuele geletterdheid middels visueel onderzoek, is een vorm van hybride onderzoek. Het pleit ervoor dat onderzoek doen nooit stopt. Het onderzoek loopt door in alle facetten van het leven. Visueel onderzoek is een vorm van educatief artistiek onderzoek waarin de student leert door te ervaren (Dewey, 1986). Het uitgangspunt is altijd de interesse van de student. De data uit het beeld zorgt ervoor dat de student een ontwikkeling doormaakt waarin hun beeld wordt bepaald door de kennis die wordt aangereikt in de foto. Zowel door de maker als de ontvanger.

Er hebben drie meetmomenten plaatsgevonden. Hiervan zijn beeld en geluidsopnames gemaakt. Daarna heeft er een enquête plaatsgevonden onder de deelnemers. Aan de hand van deze meetmomenten is de conclusie van de case study opgebouwd. Het vergroten van visuele geletterdheid door het inzetten van visueel onderzoek kan een manier zijn voor het openen van de dialoog. Door het leren analyseren van een beeld, ontstaat er een verbinding tussen mensen, gebaseerd op het beeld.

Een goed ontwikkelde visuele geletterdheid draagt bij aan het ontwikkelen van je communicatieve competenties. Het ontwikkelen van een kritische blik, en een stem ontwikkelen die je kunt uitdragen in de huidige maatschappij. De connectie opbouwen tussen mensen door beelden heeft een grote meerwaarde voor de huidige samenleving, waar de 21e eeuwse vaardigheden onder andere gefocust zijn op het ontwikkelen van een stabiele plek in de maatschappij, waar je een stem hebt die door een goed ontwikkelde beeldgeletterdheid makkelijker te uiten is.

Daarnaast is de extra meerwaarde dat in de levendige beeldcultuur van dit moment de kracht en waarde van een foto steeds verder onderschat wordt door de snelheid waarin er van ons verwacht wordt dat we leven. Door een goed ontwikkelde beeldgeletterdheid krijgt de foto zijn kracht en waarde terug, doordat mensen weer weten waar ze naar kijken en hoeveel data er uit een beeld te verzamelen is.

Conclusie van de casestudy:

Visueel onderzoek als onderzoeksmethode in fotografielessen lijkt een voor de hand liggende keuze. Iedere student leert anders kijken, openstaan voor nieuwe invalshoeken en verbreed hierdoor zijn eigen competenties. Visueel onderzoek draagt bij aan een beter onderbouwde analyse van data, met een diepere verbinding met anderen tot gevolg. De dialoog wordt aangewakkerd door visueel onderzoek inzetten in fotografielessen, wat een student naast een beter ontwikkelde beeldgeletterdheid ook een stabieler persoon in de samenleving maakt.

Na de tweede en derde keer dat we visueel onderzoek als onderzoeksinstrument hebben ingezet binnen de case study kan ik de conclusies die ik na de eerste keer heb getrokken beter valideren. Het inzetten van visueel onderzoek creëert een context om kennis te delen, en je eigen kennis te verdiepen en verbreden. Toch lijkt de grootste winst in het gebruik van dit onderzoeksinstrument te zitten in het betrokkenheid creëren onder de deelnemers.

Ook in de vervolgonderdelen van de case study is te merken dat ruim 2 uur concentreren geen enkel probleem vormt voor de studenten. De interesse is naar elkaar gericht, met persoonlijke noot. Vragen over de techniek, maar ook over de beweegredenen om een familielid als model te kiezen, of hoe dat gevoeld heeft met een bekende voor de camera. De conclusie kan dan ook zijn dat de analyse meer open is dan enkel in talige communicatie. De beelden bevatten altijd elementen die de bedoeling van de maker weergeven, hierdoor wordt het communiceren een stuk persoonlijker. Toch schromen de studenten niet om elkaar vragen te stellen. Ze gaan met respect met elkaar om, en staan open voor percepties van anderen. Het is heroverwegen van wat je eerst wellicht voor lief nam. Het blijven bevragen van je eigen praktijk.

Visueel onderzoek inzetten als onderzoeksmethode in de les is bevorderend voor de ontwikkeling van visuele geletterdheid voor zowel de studenten als de docent. De studenten leren communiceren op een andere manier dan enkel talig. Doordat er gewerkt wordt met data analyse uit beelden, worden de gesprekken persoonlijk. Er is veel respect naar elkaar toe, maar wel met een kritische inslag. Visueel onderzoek is een methode in beweging. De uitkomst is geen vaststaand gegeven. Er kan telkens een nieuwe vondst gedaan worden. Ook voor de docent is het gebruik van visueel onderzoek een vorm die nieuwe zaken aan het licht brengt, en nieuwe vaardigheden van de docent vraagt. De rol van de docent verandert in een begeleidende rol. Als gespreksleider om de dialoog op gang te brengen en te houden. Soms om te motiveren of extra informatie te verzamelen door woorden anders te formuleren. De dynamiek in de groep verandert ook. De studenten laten zich door het gebruik van persoonlijke beelden van een kwetsbare kant zien, waardoor er connecties ontstaan. Juist het maken van de connectie tussen mensen is een vaardigheid die we niet genoeg kunnen bezitten in de huidige vluchtige maatschappij, en heeft een waardevolle betekenis voor de samenleving. Werken met visueel onderzoek om de visuele geletterdheid te vergroten onder studenten is daarom een goed voorbeeld van een leven lang leren. Daarnaast helpt het ontwikkelen van 21e eeuwse vaardigheden, en daardoor de verbinding tussen mensen te verdiepen.

Visueel onderzoek zet aan tot discussie, (zelf) reflectie, uitdagingen, oplossen van complexe vraagstukken, alternatieve oplossingen en mogelijkheden, en tot slot nieuwe vragen.

LITERATUUR:

• Dewey, J. (1986, September). Experience and education. In The Educational Forum (Vol. 50, No. 3, pp. 241-252). Taylor & Francis Group.
• Dewey, J. (2005). Art as experience. Penguin.
• Margolis, E., & Pauwels, L. (Eds.). (2011). The Sage handbook of visual research methods. Sage.